بررسی جایگاه پوشش و حجاب زنان در تمدن های ایران باستان
قدمت حجاب در ایران به هزاران سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. ویل دورانت تاریخ‌نگار برجسته بر این عقیده است که حجاب برای اولین بار از ایران به کشور‌ها و تمدن‌های دیگر راه پیدا کرده است. در حقیقت برهنه بودن بخشی از بدن برای ایرانیان، حتی در آن دوران نیز بی‌شرمی بزرگی تلقی می‌شده. با آنکه تمام زنان ایرانی در تمدن‌های باستانی حجاب داشته‌اند، اما نوع این حجاب با حجاب امروزی کمی تفاوت دارد.
پیش از ورود آریایی‌ها به ایران، در زمان آشور‌ی‌ها زنان شوهردار، می‌بایست هنگام حضور در ملا‌عام، چهره‌های خود را با روبنده بپوشانند. این حجاب شامل تن‌پوش‌های گشاد و آزاد نیز می‌شده. در دوره ماد‌ها هم با آنکه پوشش مرد‌ها و زن‌ها شباهت فراوانی به یکدیگر داشته، زن‌ها سرپوشی بر روی سر می‌انداختند که بخشی از موهایشان را می‌پوشانده.
نمود حجاب در دوره هخامنشیان
در عصر هخامنشایان، از آنجایی که زنان از جایگاهی والا و محترم برخوردار بودند، حجاب‌شان در حقیقت نمادی از حفظ این مرتبه و احترام تلقی بوده است. اگر زنان در این دوران از طبقه‌های بالای جامعه بودند، هنگام خروج از خانه می‌بایست تا بر تخت‌های روانی که با پارچه‌ای پوشیده شده بنشینند و اگر از طبقات متوسط به‌شمار می‌رفتند همچنان حجاب کاملی بر تن داشتند، تا تمامی قسمت‌های بدنشان را کاملا بپوشاند.
در این دوران زنان لباس‌های بلند چند لایه‌ای که تا قوزک پایشان می‌رسیده را بر تن می‌کردند و هنگام سوارکاری نیز پوششی مستطیلی چون چادر بر روی لباس خود می‌پوشیدند. تصاویر زنان به کرات درسنگ نبشته‌های هخامنشی به چشم نمی‌خورد، اما از همان تعداد کمی از این سنگ‌نبشته‌ها که هم‌اکنون در دسترس است نیز می‌توان به نوع پوشش زنان و حجاب آن‌ها در این عصر پی برد. تصویر کشف شده از یک ملکه ایرانی هخامنشی با لباس و چادر زنانه بر روی یک مهر به دست آمده از این دوران، گویای این نوع از حجاب برای زنان است.
ورود نقاب چهره در دوره اشکانیان
در این دوران زنان از شلوار‌های چین‌دار و گشاد و پیراهن‌های بلند برای پوشاندن بدن خود استفاده می‌کردند. تنها تفاوت میان زنان و مردان در این دوران بلندای لباس بوده، که در زنان حتی روی کفش‌ها را نیز می‌پوشانده، اما لباس مردان ارتفاع کمتری داشته است. علاوه بر پوشش بدن، زنان هخامنشی دستاری بر روی سر می‌انداختند و در کنار آن کلاه‌هایی به شکل عمامه بر سر می‌گذاشتند. همچنین، در این دوران زنان خاندان سلطنتی در کالسکه‌هایی پرده‌دار جابه‌جا می‌شدند. افسانه ویس و رامین که به همین دوره تاریخی بازمی‌گردد، ویس را در حالی به تصویر کشیده است که نه‌تنها پشت پرده‌ای نشسته، بلکه نقابی نیز به چهره دارد.
حجاب کامل در دوره ساسانیان
ساسانیان پیش از اسلام، پیرو زرتشت بودند. طبق گفتار و اعتقادات زرتشتی پوشش زنان باید به‌گونه‌ای باشد که حتی یک تار موی آن‌ها نیز نمایان نباشد. لباس زنان ساسانی عموما شامل شال، چادر، شنل و سرپوش‌هایی می‌شد که بلندای آن تا پایین‌تر از زانو‌ها هم می‌رسید و زنان آن را به دور خود می‌پیچیدند. پس از ورود اسلام به ایران، زنان چادری به نام «ملحف» را به عنوان لباس رسمی به تن می‌کردند. ملحف تن‌پوشی بدون آستین و گشاد است که تمام بدن را می‌پوشاند و از دو قسمت بالایی و پایینی تشکیل می‌شود.. در قرن چهارم هجری قمری، این پوشش جای خود را به چادری سیاه رنگ و سراسری که لایه‌های دیگر لباس و جلیقه‌ها را می‌پوشاند داد. پوشش‌های سر زنان نیز شامل، تاج و دیهیم، عمامه و کلاه و چهارقد و چادر می‌شد.
چادر و مقنعه در دوران صفویان
صفویان توجه خاصی به آداب و رسوم و مذهب داشتند، از این رو در این دوران حجاب و لباس زنان نیز شکل خاصی به خود گرفت. لباس زنان اغلب رنگی بوده و بر روی آن قبایی که بلندی آن به مچ پاها می‌رسید می‌پوشیدند. بانوان ایرانی در این دوران برای خارج شدن از خانه، چادر‌هایی به تن می‌کردند که تمام بدنشان را می‌پوشاند و برای مخفی کردن چهره‌های خود نیز روبنده‌هایی به صورت می‌زدند. نکته جالب توجه این است که زنان در این عصر از نوعی پارچه که کاربردی چون مقنعه داشته و سر و گردن و موها را می‌پوشانده هم استفاده می‌کردند.
تغییر نوع پوشش در دوران قاجار
تغییر در نوع پوشش و حجاب در ایران درست از زمان قاجار آغاز شد. حجاب که در طول هزاره‌های متوالی مقام زن را در حد تعالی خود نگه داشته بود، با رفت و آمد مداوم هیئت‌های اروپایی، تحولات اجتماعی و تمایلات درباریان برای تقلید نوع زندگی و پوشش اروپایی دچار تزلزل شد. اوج این تغییرات را می‌توان در حرمسرای ناصرالدین شاه دید. وی که برای اولین بار بالرین‌های روسی را با دامن‌های کوتاه و شلوار‌های چسبان دیده بود، این نوع پوشش را وارد حرمسرای خود کرد. با این حال، حتی در این دوران نیز زنان همچنان پوشش سر خود یا همان «چارقدر» را حفظ کردند. اما از زمان سلطنت مظفرالدین شاه تا پایان حکومت این سلسله هرچه بیشتر و بیشتر پوشیدن لباس‌های فرنگی در میان زنان قشر مرفه جامعه رواج یافت.
جایگاه حجاب پیش و پس از اسلام در ایران
پوشش هر کشور بخشی از تمدن و فرهنگ آن کشور به‌شمار می‌آید و نشانی از هویت مردم است. فرهنگ حجاب، پیش اسلام همسویی فراوانی با فرهنگ آن پس از اسلام داشته است. جالب است بدانید که حجاب پیش از اسلام نه تنها مختص زنان نبوده، بلکه حتی برای مردان نیز امری ضروری تلقی می‌شده. در طول تاریخ، داشتن حجاب مایه مباهات بوده و جایگاه بالایی در فرهنگ ایران باستان داشته است. با ورود اسلام به ایران، این جایگاه مستحکم‌تر از قبل شده و هویت فرهنگی ایرانی را شکل می‌دهد و به آن سبک و سیاقی برتر می‌بخشد.
در چند خط بخوانیم
با سیری در تاریخ ایران باستان و اعصار پیش از اسلام در میابیم که حجاب هزاران سال پیش از دین مبین اسلام یکی از آداب ایرانی و بخش مهمی از فرهنگ ایرانی تلقی می‌شده است. متون تاریخی، سنگ‌نبشته‌ها و مجسمه‌هایی که از سلسله‌های مختلف ایران باستان به جامانده شاهدی بر این گفتار هستند، در حقیقت حجاب یکی از ضروریات طبقه بالای جامعه محسوب می‌شده. بانوان ایرانی در این دوران با حجاب کامل خود جایگاه زن را تعالی بخشیده و آن را همواره گرامی داشته‌اند. منبع
